អគតិ ៤ យា៉ង ( ធម៌ពុំគួរប្រព្រឹត្តមាន៤យា៉ង)

អគតិគមនៈ អគតិគាមី អគតិប្បហាន

( សំ. បា. ) ការពុំគួរប្រព្រឹត្ត, សេចក្តីលម្អៀង : លុះក្នុងអគតិ, វិនិច្ឆ័យក្តីដោយអគតិ ។ អគតិ “សេចក្តី លម្អៀង” មាន ៤ យ៉ាង គឺ

១-ឆន្ទាគតិ (សំ. បា. < ឆន្ទ + អគតិ ) សេចក្តី លម្អៀង ព្រោះ ស្រឡាញ់;

២-ទោសាគតិ (បា. < ទោស + អគតិ; សំ. ទោឞ + អគតិ ) សេចក្តី លម្អៀង ព្រោះ ស្អប់;

៣-មោហាគតិ (សំ. បា. < មោហ + អគតិ ) សេចក្តី លម្អៀង ព្រោះ ល្ងង់, ព្រោះ ពុំ យល់ ការ ខុស ត្រូវ;

៤- ភយាគតិ (សំ. បា. < ភយ + អគតិ ) សេចក្តី លម្អៀង ព្រោះ ខ្លាច បុណ្យ ខ្លាច អំណាច ឬ ខ្លាច ចិត្ត គេ អគតិគមនៈ ឬ -គមន៍ (-គៈ- មៈ នៈ ឬ -គំ ) ការ លុះ ក្នុង អគតិ ។ អគតិគាមី អ្នក ដែល ច្រើន តែ លុះ ក្នុង អគតិ (បើ ស្រ្តី ជា អគតិគាមិនី ) ។ អគតិប្បហាន ឬ -ប្រហាន (-តិប- ប៉ៈ- ឬ- ប្រៈ-) ការ លះ អគតិ; ការ មិន លុះ ក្នុង អគតិ ។ ព. កា. ថា: រីជន សោសិ លុះ ក្នុង អគតិ ណា មួយ ឥត ដឹង លុះ កម្ម ឲ្យ ផល ទើប ធ្វើ ភ្នែក ស្លឹង គន់ គិត រំពឹង ដឹង ខ្លួន ថា ខុស ។ គួរ អស់ ជន ផង កុំ ធ្វើ កន្លង ទោះ ស្រី ទោះ ប្រុស ទោះ ធំ ទោះ តូច គួរ ខ្លាច កំហុស អំពើ ឆ្គង ខុស គួរ ចៀស វាង ឆ្ងាយ ។

អៈគៈតិ

อคติ แปลว่า ไม่ควรถึง หมายถึงไม่ควรประพฤติ ในศาสนาพุทธใช้ในความหมายว่าลำเอียง มี 4 คือ ฉันทาคติ โทสาคติ ภยาคติ โมหาคติ

ฉันทาคติ คือ ลำเอียงเพราะรัก
โทสาคติ คือ ลำเอียงเพราะชัง
ภยาคติ คือ ลำเอียงเพราะกลัว
โมหาคติ คือ ลำเอียงเพราะไม่รู้

Comments

សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស!

សេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស ! ថ្លៃថ្នូរ ប្រែថា មាន តម្លៃ គួរ លើក សរសើរ គួរ រាប់ អាន។ សេចក្តិថ្លៃថ្នូរ មិនមែនមកពីមាន ទ្រព្យសម្បត្តិច្រេីន ឬ បុណ្យស័ក្តិខ្ពស់ ឬមានអំណាចច្រេីន ប៉ុន្តែមកពីការមានគុណធម៌ គឺមាន សីល៥ និងព្រហ្មវិហារធម៌៤ ជាមូលដ្ឋាន។ ព្រហ្មវិហារធម៌៤ ជាធម៌កំពូល ជាធម៌របស់ព្រហ្ម ឬ ជាធម៌ខ្ពស់បំផុតសម្រាប់មនុស្សលោកប្រតិបត្តិមានៈ ទី១ - មេត្តា ការមានសេចក្តីស្រឡាញ់ , ការមានការរាប់អាន , ការមានមេត្រីភាព ; ទី២ - ករុណា ការមាន សេចក្ដី អាណិតអាសូរ ដល់អ្នកដទៃ , ការមានខន្តីដល់អ្នកដទៃ ; ៣ - មុទិតា ការមានចិត្តរីករាយចំពោះសេចក្ដីសុខរបស់អ្នកដទៃ ; ៤ - ឧបេក្ខា ការតាំងចិត្តជាកណ្ដាល , សេចក្ដីព្រងើយកន្តើយ , ការមានសេចក្ដី ស្មោះ ស្មើមិនលម្អៀងដល់អ្នកដទៃ។ ធម៌នេះមិនមែនគ្រាន់តែជាការអប់រំដែលសរសេរនៅលេីក្រដាសឲ្យយេីងអានឲ្យដឹងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាធម៌សម្រាប់មនុស្សដែលស្វែងរកសេចក្តីសុខដេីម្បីប្រតិបត្តិផងដែរ។ មនុស្សថ្លៃថ្នូរនឹ...

លោភមូលចិត្ត៨ដួង / ទោសមូលចិត្ត២ដួង / មោហមូលចិត្ត២ដួង

លោភមូលចិត្ត៨ដួង / ទោសមូលចិត្ត២ដួង / មោហមូលចិត្ត២ដួង លោភមូលចិត្ត៨ដួង៖ ១- លោភមូលចិត្ត៨ដួង សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ អសង្ខារិកំ លោភចិត្តប្រកបដោយសោមនស្សវេទនា និងព្រមដោយទិដ្ឋិ២ប្រការគឺ ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ សេចក្តីឃើញ ថា សត្វមានខ្លួននៅក្នុងខ្លួនគឺស្លាប់ហើយសួន្យទៅ មិនកើតទៀត១ សស្សតទិដ្ឋិ សេចក្តីឃើញថា សត្វលោកទៀង គឺសត្វស្លាប់ហើយកើតទៀត ធ្លាប់កើតយ៉ាងណាក៏មក កើតជាយ៉ាងនោះទៀត១ មិនប្រកបដោយសង្ខារ គឺមិនមានបុគ្គលមកដឹកនាំ (ក្លៀវក្លាដោយធម្មតាខ្លួនឯង)។ សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តំ សសង្ខារិកំ លោភចិត្តប្រកបដោយសោមនស្សវេទនា និងព្រមដោយទិដ្ឋិទាំង២ប្រការដូចគ្នា ប្រកបដោយ សង្ខារ គឺមានបុគ្គលមកដឹកនាំ(មិនក្លៀវក្លាដោយធម្មតាខ្លួនឯង)។ សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ អសង្ខារិកំ លោភចិត្តប្រកបដោយសោមនស្សវេទនា តែប្រាសចាកទិដ្ឋិទាំង២ប្រការ មិនប្រកបដោយសង្ខារ គឺមិនមានបុគ្គលមកដឹកនាំ (ក្លៀវក្លាដោយទំនើងខ្លួនឯង)។ សោមនស្សសហគតំ ទិដ្ឋិគតវិប្បយុត្តំ សសង្ខារិកំ លោភចិត្តប្រកបដោយសោមនស្សវេទនា តែប្រាសចាកទិដ្ឋិទាំង២ប្រការដូចគ្នា ប្រកបដោយសង្ខារ គឺមានបុគ្គលមកដឹ...

មារ៥យា៉ង!

ព្រះនាម ភគវា ! ------------------- ព្រះនាមទី១០របស់ព្រះអង្គគឺ « ភគវា » ភគវា ទ្រង់ព្រះនាមថា ភគវា ព្រោះព្រះអង្គមាន ដំណើរល្អទៅកាន់ត្រៃភព ខ្ជាក់ចោលហើយ គឺ ថា ព្រះអង្គមិនត្រឡប់កើតទៀតឡើយ៚ ព្រះអង្គឈ្នះមារទាំង ៥ យ៉ាងគឺ៖ ១- ខន្ធមារ ២- កិលេសមារ ៣- អភិសង្ខារមារ ៤- មច្ចុមារ ៥- ទេវបុត្តមារ។ ខន្ធមារ មាន ៥ យ៉ាងគឺ៖ ១- រូបក្ខន្ធ ២- វេទនាខន្ធ ៣- សញ្ញាខន្ធ ៤- សង្ខារក្ខន្ធ ៥- វិញ្ញាណក្ខន្ធ កិលេសមារមាន ១០ យ៉ាងគឺ៖ ១- លោភៈ ២- ទោសៈ ៣- មោហៈ ៤- មានៈ ៥- ទិដ្ឋិៈ សេចក្ដី ប្រកាន់ តាមការយល់ឃើញ ៦- វិចិកិច្ឆាៈ សេចក្តី សង្ស័យ ៧- ថីនមិទ្ធៈ ដំណើរ ច្រអូសនិងងុយដេក ៨- អហិរិកៈ ឥត អៀន ខ្មាស ៩- អនោត្តប្បៈ មិនតក់ស្លុត ខ្លាចក្នុងបាប ១០- ឧទ្ធច្ចៈ រវើរវាយក្នុងអារម្មណ៍ អភិសង្ខារមាន ២ យ៉ាងគឺ៖ ១- បុញ្ញាភិសង្ខារ (បុណ្យ) ២- អបុញ្ញាភិសង្ខារ (បាប) មច្ចុមារ សម្លាប់មនុស្សសត្វឲ្យវិលវល់ក្នុងវដ្តៈ ៣ យ៉ាងគឺ៖ ១- កិលេសវដ្ដៈ ២- កម្មវដ្ដៈ ៣- វិបាកវដ្ដៈ។ ទេវបុត្តមារ បានដល់ស្ដេចមារាធិរាជចងនូវសត្វ ដោយខ្សែមាន ៣ យ៉ាងគឺ៖ ១- រាគៈ ២- ...

bouawat's blog

Search This Blog