អហេតុក
( សំ. បា. អហេតុក ឬ សំ. អហៃតុក ) ដែលមិនប្រកបដោយហេតុឬដែលមិនមានហេតុមិនមានបច្ច័យ : កំណើតអហេតុកៈ កំណើតសត្វដែលមិនប្រកបដោយកុសលហេតុ ( ហៅ អហេតុកៈកំណើត ក៏បាន ) ។ អហេតុកចិត្ត ចិត្តជាអហេតុក: គឺចិត្តដែលពេញដោយលោភៈ, ទោសៈ, មោហៈ ( ព. អ. ) ។ អហេតុកទិដ្ឋិ ឬ -មិច្ឆាទិដ្ឋិ ការយល់ឃើញខុសថាសត្វលោកនិងអ្វីៗទាំងអស់ក្នុងលោកសុទ្ធតែឥតមានហេតុឥតមានបច្ច័យតាក់តែងឡើយ ( ជាទិដ្ឋិរបស់និគ្រន្ថតិរិ្ថយពួកខ្លះ ) ។ អហេតុកប្បដិសន្ធិ ឬ -ប្រតិសន្ធិ ការចាប់កំណើតដោយអហេតុកចិត្ត ( ព. អ. ) ។ អហេតុកសត្ត ឬ -សត្វ សត្វដែលចាប់កំណើតដោយអហេតុកចិត្ត ( ព. អ. ) ។ល។
អហេតុកចិត្ត១៨ដួង
-
- អហេតុកចិត្ត គឺដែលមិនមានហេតុបានដល់ លោភហេតុ ទោសហេតុ និងមោហហេតុ ផ្នែកខាងអកុសល។ អលោភហេតុ អទោសហេតុ និង
អមោហហេតុ ផ្នែកខាងកុសលនិងអព្យាក្រិត។ អហេតុកចិត្តមាន៣ប្រភេទគឺ អកុសលវិបាកចិត្ត៧ កុសលវិបាកចិត្ត៨ និងកិរិយាចិត្ត៣ រួមគ្នាត្រូវជា១៨ដួង។
អកុសលវិបាកអហេតុកចិត្ត៧ដួងគឺៈ
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍មិនជាទីប្រាថ្នាក្នុងចក្ខុទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ សោតវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍មិនជាទីប្រាថ្នាក្នុងសោតទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ ឃានវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍មិនជាទីប្រាថ្នាក្នុងឃានទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍មិនជាទីប្រាថ្នាក្នុងជិវ្ហាទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ទុក្ខសហគតំ កាយវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍មិនជាទីប្រាថ្នាក្នុងកាយទ្វារ ប្រកបដោយទុក្ខវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ សម្បដិច្ឆន្នំ ចិត្តសម្រាប់ទទួលនូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ សន្តីរណំ ចិត្តសម្រាប់ពិចារណានូវអនិដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
កុសលវិបាកអហេតុកចិត្ត៨ដួងគឺៈ
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ ចក្ខុវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវឥដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ជាទីប្រាថ្នាក្នុងចក្ខុទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ សោតវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវឥដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ជាទីប្រាថ្នាក្នុងសោតទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ ឃានវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវឥដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ជាទីប្រាថ្នាក្នុងឃានទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ ជិវ្ហាវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវឥដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ជាទីប្រាថ្នាក្នុងជិវ្ហាទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- សុខសហគតំ កាយវិញ្ញាណំ ចិត្តដឹងច្បាស់នូវឥដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ជាទីប្រាថ្នាក្នុងកាយទ្វារ ប្រកបដោយសុខវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ សម្បដិច្ឆន្នំ ចិត្តសម្រាប់ទទួលនូវឥដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- សោមនស្សសហគតំ សន្តីរណំ ចិត្តសម្រាប់ពីចារណានូវឥដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ ប្រកបដោយសោមនស្សវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ សន្តីរណំ ចិត្តសម្រាប់ពិចារណានូវឥដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ត្រង់កុសលវិបាកទី៦ ចំណែកខាងកុសលកើតអំពីហទយវត្ថុសម្រាប់ទទួលនូវឥដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥។
-
- ត្រង់កុសលវិបាកទី៧ ចំណែកខាងកុសលកើតអំពីហទយវត្ថុសម្រាប់ពិចារណានូវឥដ្ឋារម្មណ៍ និងអតិឥដ្ឋារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ជាទីបា្រថ្នាក្រៃពេកក្នុងទ្វារទាំង៥។
-
- ត្រង់កុសលវិបាកទី៧ ចំណែកខាងកុសលកើតអំពីហទយវត្ថុសម្រាប់ពិចារណានូវឥដ្ឋារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ តែមិនអាចពិចារណានូវអតិឥដ្ឋារម្មណ៍បានឡើយ។
អហេតុកកិរិយាចិត្ត៣ដួងគឺៈ
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ បញ្ចទ្វារាវជ្ជនំ ចិត្តសម្រាប់នឹករកនូវអារម្មណ៍ក្នុងទ្វារទាំង៥ប្រការ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- ឧបេក្ខាសហគតំ មនោទ្វារាវជ្ជនំ ចិត្តសម្រាប់នឹករកនូវអារម្មណ៍ក្នុងមនោទ្វារ ប្រកបដោយឧបេក្ខាវេទនា។
-
- សោមនស្សសហគតំ ហសិតុប្បាទចិត្តំ ចិត្តដែលរីករាយប្រកបដោយសោមនស្សវេទនា។
-
- ឯហសិតុប្បាទចិត្តនេះ កើតមានតែក្នុងសន្តានព្រះអរិយបុគ្គល មិនដែលមានក្នុងសន្តានបុថុជ្ជនឡើយ។
-
- សត្តាកុសលបាកានិ បុញ្ញបាកានិ អដ្ឋធា
- ក្រិយាចិត្តានិ តីណីតិ អដ្ឋារស អហេតុកា។
- បាបាហេតុកមុត្តានិ សោភណានីតិ វុច្ចរេ
- ឯកូនសដ្ឋី ចិត្តានិ អថេកនវុតីបិ វា៕
-
-
- អកុសលវិបាក៧ កសលវិបាក៨ អហេតុកកិរិយា៣ រួមគ្នាត្រូវជាអហេតុកចិត្ត១៨ ចិត្ត ដែលផុតចាកអកុសល១២ អហេតុកចិត្ត១៨ ឈ្មោះថាសោភណចិត្ត។
សោភណចិត្តមាន៥៩ដួង គឺកាមាវចរសោភណចិត្ត២៤ដួង រូបាវចរសោភណចិត្ត១៥ដួង អរូបាវចរសោភណ១២ដួង លោកុត្តរសោភណចិត្ត៨ដួង រួមគ្នាត្រូវជាសោភណចិត្ត៥៩ដួងដោយសង្ខេប។ បើចែកចិត្តដោយពិស្តារវិញ ត្រង់លោកុត្តរចិត្តនោះញែកចេញដោយឈានជាបញ្ចកន័យ ជាចិត្ត៤០ដួង យកមករួមគ្នា ត្រូវជាសោភណចិត្ត៩១ដួង។ -
-
Comments